Yapım İşlerinde İskele Kurulumu ve İş Güvenliği İlişkisi
İnşaat sektöründe iş kazalarının büyük bölümü yüksekten düşme sonucu meydana gelmek- tedir. Bunların bir kısmı da amaca uygun bir şekilde yapılmayan iskelelerden kaynaklan- maktadır. İnşaat işlerinde işin niteliğine bağlı olarak, çeşitli nitelikte ve çeşitli malzemeler kullanılarak yapılan iskelelerde, iskele türüne karar vermeden önce bunlardan hangisinin daha güvenli, ekonomik ve kullanışlı (pratik) olacağı konusunda ayrıntılı bir ön çalışma yapılmalıdır. Buna ilave olarak, amaca uygun belirlenen iskelelerin kurulması ve kullanımı sırasında dikkat edilecek hususların bilinmesi ve alınacak önlemlerin belirlenmesi gerekmektedir.
Ülkemizde, özellikle iskele ekibinin bu konularda bilgilendirilmeleri için gerek uzmanların, gerekse uygulamada görev alan tecrübeli personelin görüşlerini ve birikimini inceleyen araştırmalara ihtiyaç duyulmaktadır. İskelelerin kurulum ve sökümü sırasında dikkat edilecek hususlar ve iskele üzerinde alınması gereken önlemler ile ilgili olarak yapılan araştırmalar ülkemizde henüz istenen seviyede değildir.
İskele ve İş Güvenliği İlişkisi
İnşaat şantiyelerinde genelde işin niteliğine bağlı olarak, sıvacı iskelesi, sehpa (sıpa) is- kele, asma iskele, rampa iskele, çıkma iskele gibi çeşitli nitelikte ve çeşitli malzemeler kullanılarak iskeleler yapılabilmektedir. İskele türüne karar vermeden önce, ilk olarak, bunlardan hangisinin daha güvenli, ekonomik ve kullanışlı (pratik) olacağı konusunda ayrıntılı bir ön çalışma yapılmalıdır. Bu nedenle seçilen iskelenin karmaşıklığına bağlı olarak kurma, kullanma ve sökme planı “Yapı İşlerinde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzü- ğü” gereği uzman bir kişi tarafından ve bu tüzük hükümlerine göre yapılmalıdır (Uykun, 2008).
Bu kişi, iskele ekibi ve/veya taşeronuna, iskelenin kurulması, kullanımı ve sökülmesi sı- rasında karşılaşılabilecekleri iş kazası olasılıklarını ve dikkat edilmesi gereken hususları hatırlatarak, işin hangi aşamalarında ne tür iş güvenliği araçlarını kullanacaklarını açıkça belirtmelidir. Ayrıca bu araçların teslim edildiğine ve bunları kullanacaklarına dair bir belge de düzenleyerek karşılıklı olarak imzalatmalıdır (Öcal, 2010).
Bu aşamada yapılması gereken ilk iş, uygun şartlarda depo edilen iskelenin boyutla- rının; zemininin sağlamlığına, kullanım amacına ve projesine uygun olarak oluşturul- masına dikkat edilmelidir. Yine iskele için kullanılan malzemesinin standardizasyonu da (uygun ve boyasız olması vb.) bu aşamada büyük önem arz etmektedir. Bu nedenle iskele kurulumundan önce muhakkak bu yönde bir teknik rapor düzenlenmelidir.
İskelelerin kurulumu, kullanımı ve sökümü sırasında toplu ve kişisel korunma önlemleri de alınmalıdır. Toplu koruma önlemleri ile ilgili olarak özellikle kurulum esnasında “Yapı İşlerinde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü” ne göre hareket edilmeli, teknik açıdan ise aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir (Vink ve ark., 1997; De Looze ve ark., 2001; Van der Beek ve ark., 2005; Chang ve ark., 2009; Öcal, 2010):
- İskele dengeli olmalı, yanal deplasman yapıp yapmadığına dikkat edilmeli,
- İskele korkulukları ve süpürgelikleri uygun ve yeterli olmalı,
- Bir ağ sistemi oluşturulmalı,
Yapım İşlerinde İskele Kurulumu ve İş Güvenliği İlişkisi
- İskele gabarisi uygun bir şekilde belirlenmeli,
- Döşemesinde aralık ya da açıklık olup olmadığına bakılmalı,
- Bağlantı elemanlarının ve çaprazların uygunluğu ve yeterliliği araştırılmalı,
- Boru ve madeni/teleskopik iskelelerin kurulumu söz konusu ise uygun şekilde top- raklanmalı,
- İskele merdiveninin eğimine ve boyasına da dikkat edilmeli, üst ve alt ucu sağlam- ca sabitlenmeli,
- İskelenin iş makinelerinden emniyetli mesafede olup olmadığına bakılmalı, ve
- Arıza/kaza halinde ulaşım imkanı sağlanmalıdır.Kişisel önlemler olarak da düşmeyi sınırlandıran veya durduran yöntemler tercih edil- melidir (Uykun, 2008; Vink ve ark., 1997; De Looze ve ark., 2001; Van der Beek ve ark., 2005; Chang ve ark., 2009; Öcal, 2010). Bu doğrultuda;
- İskele yetkili personelin yönetim ve gözetiminde kurulmalı,
- Yüksekte çalışma eğitimi almış işçilerle çalışılmalı,
- İskele üzerinde çalışacakların bu iş için sağlık raporu olup olmadığına bakılmalı,
- İskele üzerinde çalışanlara baret, emniyet kemeri, güvenlik halatı ve benzeri kişisel koruyucu donanımlar verilmeli,
- Kurulmakta olan iskele üzerinde çalışma yapılmamalı,
- Kurma, sökme veya değişiklik yapılması sırasında iskelenin kullanıma hazır olma- yan kısımları, “Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine” uygun şekilde genel uyarı işaretleri ile işaretlenmeli ve tehlikeli bölgeye girişler fiziksel araçlarla önlen- meli,
- Malzeme düşmesini önleyecek tekmelikler yapılmalı,
- İskele taşıma gücü açıkça görülecek bir şekilde etiketlenmeli,
- İskelenin tamiratı ve rutin bakımı yapılmalı,
- Gece çalışması için iskele platformu yeterince aydınlatılmalıdır.Son olarak iskelenin kurulması, kullanılması ve sökülmesi aşamalarında çalışma mahal- li belirli aralıklarla dolaşılarak, çalışanların çalışma ortamı ve yaptıkları işin gereği olan iş güvenliği araçlarını kullanıp kullanmadıkları denetlenmeli, kuralsız çalışma yapıldığı tespit edilmesi halinde gerekli uyarılar yapılmalı, sorumlulara bilgi verilmeli ve bu işlem- ler belgelenmelidir (Öcal, 2010).